MÖ 2000 ÖNCESİNDEN MS 2000 SONRASINA DOĞRU-XXII

YAHUDİLERİN BABİL SÜRGÜNÜ

 Tevrat’ta Krallar 2 kitabının 21. Bölümünden itibaren 23. Bölüme kadar yine diğer eski bölümlerde olduğu gibi dedikodu mahiyetinde birçok olayı anlatmayı sürdürdüğü görülür. Fakat 23. Bölümde bir farklılık var. Bu bölümde Yahuda’nın yeni kralı olan Yoşiya ilk kez Yahuda halkına Rab’bin dinini resmi devlet dini olarak yasallaştırıyor. Bu tarihten itibaren artık Yahuda ülkesinde Rab’den başka hiçbir tanrıya, yıldıza, gezegene, puta, heykele, güneşe, aya, takım yıldızına ve diğer tüm gök cisimlerine tapınmayı, adakta bulunmayı, buhur yakmayı, kurban kesmeyi ve başka dini ritüelleri yasaklıyor. Yoşiya bu davranışları ile Musa’nın getirdiği tüm kurallara uyduğunu gösteriyordu. Rab’den başkalarına tapınmayı yasakladığı gibi Rab’be ibadet edilmesini de güvenceye almıştı. Rab, eski dönemlerde kendisini kızdıran hareketleri affetmedi. Mısır Firavunu orduları ile beraber Asur kralına yardımcı olmak için yola çıktığında Yoşiya da ordusu ile onun üzerine yürüdü. Yoşiya savaş meydanında öldü. Onu Yeruşalim’de mezara koyup oğlu Yehoahaz’ı 23 yaşında kral yaptılar. Fakat Yehoahaz da Mısır Firavunu Neko’ya esir düşünce Neko onu fidye karşılığı onu serbest bırakmasına rağmen Yahuda tahtına Yoşiya’nın diğer oğlu Elyakim’i oturttu. 25 yaşında kral olan Elyakim adını değiştirerek Yehoyakim yaptı. Yahuda, Yehoyakim döneminde Babil kralı Nabukadnezar’a ödemek zorunda olduğu vergiyi 3 yıl ödedikten sonra baş kaldırdı. Nabukadnezar bu baş kaldırışa karşılık MÖ 597 yılında Yahuda’ya saldırdı. Bu sırada Yehoyakim ölünce, yerine 18 yaşındaki oğlu Yehoyakin tahta oturdu. Savaş sırasında Yehoyakin Nabukadnezar’a teslim oldu. Nabukadnezar esir alınan Yehoyakin ile birlikte annesini, karılarını, kölelerini, saray görevlilerini ve hazinenin tamamını, Süleyman’ın tapınakta yaptıklarının hepsini, altın eşyaları, halkın çoğunu, komutanları, zanaatçıları, demircileri, en iyi askerlerini ve 10 bin kişiyi alıp ülkesi Babil’e götürdü. Fakirlerin dışında Yahuda’da kimse kalmadı. Yehoyakin’in yerine amcası Mattanya’yı kral yaptılar ve adını Sidkiya olarak değiştirdiler. Sidkiya 11 yıl krallık yaptıktan sonra Mısır Firavununun telkini ile o da Babil kralına isyan etti. Nabukadnezar yeniden bir ordu göndererek MÖ 586 yılında yeniden kenti kuşattı. Kuşatmada 5. Ay dolmak üzereyken kentte meydana gelen kıtlık yüzünden surlarda gedik açıldı. Babil’in Keldani ordusu kente girince Kral kaçmaya çalıştı. Ancak yakalanıp Babil kralının huzuruna çıkardılar. Sidkiya’nın gözleri önünde oğullarını idam edip kendisinin de gözleri kör edildi. Yeruşalim’de Rab’bin tapınağından evlere kadar yakılmadık, yıkılmadık yer kalmadı. Süleyman mabedi de yerle bir olmuştu. Kentte sağ kalan herkesi toplayıp Babil’e götürdüler.

Böylece İbrani soyundan gelen İsrailoğullarının kurduğu İsrail ve Yahuda isimli devletlerin ikisi de ortadan kalkmıştı. 1500 yıldır, önce YHWE sonra RAB’bin kurduğu, yönettiği iki devlet de onlara rağmen yok olmuştu. Marduk isimli Tanrının ülkesi olan Babil, Rab’bin ülkeleri olan İsrail ve Yahuda devletlerine son vermişti. Oysa Tevrat’a bakacak olursanız bunu isteyen ve böyle olmasını sağlayan Rab idi. Güya Rab kendisine inanmayanları düşmanı olan tanrı ile cezalandırmıştı.

Yahudi halkını buna inandıran, cezalandırıldıklarını düşündüren Ezra oldu.

Yahudilere ilk zorunlu göçleri MÖ 720 yılında Asurlular tarafından uygulanmıştı. Bu göçe gidenlerden bir daha haber alınamadı. Ya gittikleri yerlerdeki halklarla karışıp asimile oldular ya da kendi inançlarında direnerek tamamen yok oldular. Sonraki uygulanan göç ise MÖ 586 yılında Babil İmparatoru Nabukadnezzar tarafından uygulanmıştı. Bu göçe çıkanların bir kısmı Babil devleti Persler (Büyük Kiros) tarafından yıkıldığında yeniden kendi topraklarına dönebildiler. Ancak bir kısmı ise yaşadıkları Babil’de kendi düzenlerini kurdukları için kalmayı tercih ettiler. Babil’de kalanlar, Yahudilerin ilk diasporaları olarak tarihe geçti.

Babil’in Perslerle olan savaşı MÖ 545 yılındaydı. Büyük Kiros o yıl Yahudilere ülkelerine dönme hakkı (kelle başına bedel almak kaydıyla) tanıdı. MÖ 586 yılında gerçekleşen göç 41 yıl sonra kendi topraklarına geri dönüşle bitmişti. Fakat Ezra, Tevrat’ta bu süreyi 70 yıl olarak açıklamaktadır. Topraklarına dönüş yılı olarak MÖ 516 yılını yani Süleyman Mabedinin yeniden tamir edildiği seneyi baz almayı uygun görmüş. Muhtemelen bu süreyi sayıya özel bir anlam vermek amacıyla da yapmış olmalı. Bilindiği üzere 7 ve katları olan sayıların Yahudiler için özel anlamları vardı.

Tevrat’ta Krallar kitabının ikincisi bittikten sonra Tarihler kitabı yine ikiye bölünmüş olarak karşımıza çıkıyor. Tevrat’ın (Tanah) 3. Bölümü olan Ketuvim’in son kitabı olarak yer alır. Tarihler kitaplarında yaratılış bölümünde adı geçen Adem’den bu yana Tevrat’ta olan olayların hepsi sıralanmaktadır. Bir nevi Tevrat’ın Adem’den Babil sürgününe kadar olan 3500 yıllık sürenin özeti de denilebilir.

Tarihler kitabından sonra sıra Ezra kitabına gelir. Aslında Ezra kitabı da tek bir kitap olmasına rağmen bazı durumlarda Ezra 1, Ezra 2 olarak, bazı durumlarda da Ezra ve Nehemya olarak geçmektedir. Ezra, Babil sürgünü sırasında Tevrat’ı yeniden elden geçiren ve Sümer inançlarında geçen konuları Yaradılış’tan itibaren diğer bölümlerde de yer yer kullanan kişiydi. Nehemya ise kendi isteği ile Yahuda valisi olan başka biriydi. Fakat tüm Tevrat’ta kendi bölümlerinde Ezra ve Nehemya beraber anılırlar.

Ezra’nın hayatı tam olarak bilinmemekle beraber muhtemelen ergenlik çağlarında Babil’e sürülenler arasındaydı. Babil’de kaldığı 20-30 yıl içinde sözlü olarak kulaktan kulağa aktarılan Tevrat bilgilerini yazıya dökmüştü. Mısır’dan çıkış sırasında Yeni Mısır dili konuşulmaktaydı. Yeni Mısır dili “Amarna” dönemi sırasında Akhenaton (IV. Amenhotep) zamanında Tek Tanrıcılık üzerine kurulu bir din olan “Aton” dini döneminde kullanılmıştı. Musa’nın da bu dönemde yazıp konuştuğu tek dil Yeni Mısır Diliydi. Mısır’dan çıkartmaya çalıştığı halkın Yeni Mısır dilini konuşup konuşmadığını bilmiyoruz fakat Musa’nın, onların konuştuğu eski Aramiceden kırma İbraniceyi konuşmadığını biliyoruz. Ayrıca Sina dağında tanrının emirlerini tahta tabletlere yazan bizzat Rab’bin kendisiydi. Toplam 2 tablette 10 emir de dahil diğer tüm kuralları yazdığı Yahudi din alimleri tarafından kabul edilir. Aynı alimler Rab’bin yazımında İbraniceyi kullandığını söyleseler de tarihsel verilerde bunu kanıtlayan bir belge yoktur. Çünkü Tevrat’a ait yazılı bilgilerin Ezra’dan sonra MÖ 200’lü yıllarda ortaya çıktığını görüyoruz. Bunun sebebi de Tevrat’ın Ezra tarafından kaleme alındığı ve öncesinde Tevrat’a ilişkin yazılı bir belge olmadığıdır. Yani kısacası Tevrat Mısır’dan itibaren Yahudiler arasında sözlü olarak paylaşılıyordu. Herhangi yazılı bir kitap olarak değil.

Sedat Karadayı – ALINTIDIR  AHMET KISA